انواع رویا و خواب
آشنایی با انواع خواب:
در یک نگاه کلی در بررسی انواع رویا و خواب، به دو دسته تقسیم می‌شوند که هرکدام دسته‌بندی جزیی تری در درون خود دارند:
۱- خواب‌های الهی:
الف: بشارتی (مژده دهنده)
ب: تخویفی (ترساننده)
این مجموعه خواب‌ها هر کدام سه منشأ دارند:
- غیبی: منشأ الهی و نبوت دارند. ارتباط با عالم غیب است. خواب انبیاء و اولیاء از این نوع است. اولیاء خدا هم خواب تخویفی می‌بینند. مثلاً خواب‌هایی که از امری برحذر می‌کند. البته نوع تخویفی اولیاء با تخویفی انسان‌های عادی فرق می‌کند. ایشان خواب‌های شیطانی ندارند.
- ذهنی و حکایی: فکر و مشغولیت ذهنی شخص زمینه‌ساز دیدن خواب می‌شود. انسان در طول روز بر موضوعاتی متمرکز می‌شود و هنگام خواب رویاهایی با مضمون همان موضوع می‌بیند که می‌تواند ریشه روحی یا ریشه فکری داشته باشد و بشارتی یا تخویفی باشد. مؤمنین شخصیت و خلقیاتی دارند که نتیجه تهذیب نفس است و خواب‌هایی می‌بیند که تجسیم همین خصوصیات است. این خواب‌ها حاکی از درونیات آن‌ها است.
- رفتاری: رفتار فرد باعث دیدن خواب می‌شود. می‌تواند بشارتی یا تخویفی باشد.
۲- خواب‌های غیر الهی:
الف: بشارتی: این خواب‌ها متضمن بشارت‌هایی از طرف شیطان هستند؛ که گاهی بیننده آن را الهام الهی تلقی می‌کند. مثل کسانی که با دیدن خواب‌هایی ازاین‌دست ادعای مهدویت می‌کنند. دیدن این نوع خواب‌ها زمانی بد است که آسیب‌زا باشد؛ به عبارت دیگر اگر فرد آن را الهی تلقی کند و به‌درستی با آن برخورد نکند و برمبنای آن تصمیم ناصحیح بگیرد، این خواب به نتیجه مطلوب نمی‌رسد و سبب اقدامات نادرست می‌شود. آسیب دیگر از ناحیه این خواب‌ها، تعریف کردن آن‌ها است. تعریف کردن خواب برای دیگران از عوامل تعبیر خواب است.
ب: تخویفی و تحزینی (غم‌انگیز)
ج: اضغاث احلام
این مجموعه خواب‌ها هر کدام سه منشأ دارند:
- شیطانی: خواب‌هایی که با منشأ شیطانی هستند، در نتیجه ارتباط روح با ابلیس یا ایادی او (جنیان کافر که از نسل ابلیس هستند) و گاهی با القائاتی از سوی آن‌ها است.
- حسی: خواب‌هایی با این منشأ ناشی از حواس انسانی هستند. مثلاً تلویزیون روشن است و شخص در نزدیکی آن خوابیده است. او تصاویری از فیلم یا تصاویری متناسب با صدای فیلم را در خواب می‌بیند. شرایط محیطی که روی شنوایی شخص اثر گذاشته منجر به خواب دیدن شده است.
- جسمی: خواب‌هایی با این منشأ بر اساس ویژگی‌های جسمی است که تأثیر در حس انسان دارد و منجر به خواب دیدن می‌شود. مثل خواب‌های جنسی که بعد از بیداری اثر جسمی آن مشخص است.
از این سه منشأ هیچ کدام تعبیر ندارد. در تشخیص آن‌ها به خصوص خواب با منشأ شیطانی دشواری تشخیص وجود دارد.
انواع رویا و خواب ممکن است ترکیبی از رویای الهی و غیر الهی باشد. شیاطین در خواب نفوذ کرده و تصرفاتی در آن می‌کنند. در این مورد آیاتی وجود دارد که با خواندن آن‌ها از نفوذ شیاطین جلوگیری می‌شود.
امام صادق می‌فرمایند: خواب‌ها سه نوع هستند. ۱- بشارت از جانب خدا به مؤمنین ۲- تحذیر (تهدید) که از سوی شیطان است. ۳- اضغاث و احلام (خواب‌های آشفته و بی سر و ته)
پیامبر می‌فرمایند: خواب‌ها سه نوع هستند. ۱- رویای بشارتی از سوی خدا ۲- تحذیری از سوی شیطان (برای غمگین کردن فرد) ۳- خواب‌هایی که حدیث نفس انسان است (درگیری‌های روزانه که ذهن را مشغول کرده است.)
پیامبر در جایی دیگر می‌فرمایند: خواب سه تا است. ۱- هول‌هایی (ترس‌هایی) از جانب شیطان است. برای اینکه فرزند آدم را غمگین کند. (ممکن است تصرف شیطان در خواب باشد و یا حدیث نفس باشد زمانی که انسان درگیر امر ناشایستی است). ۲- اموری که انسان در بیداری به آن اهتمام می‌ورزد. ۳- خواب‌هایی که یکی از ۴۶ جز نبوت است.
نبوت در معنای خاص اختصاص به پیامبران دارد و در معنای عام پیشگویی است که می‌تواند به عموم هم تعلق بگیرد.
تقسیم‌بندی‌هایی که در روایات آمده مطلق نیست؛ چراکه روایات شأن صدور دارند و بنا به شرایطی ارائه شده‌اند. باید درباره یک روایت سؤال سائل یا حادثه‌ای که منجر به صدور آن روایت شده، بررسی شود. چه بسا در موقعیت متفاوت معصوم نظر دیگری هم داشته باشد.
یک تقسیم‌بندی ساده و رایج درباره خواب وجود دارد که خواب را به دو دسته تقسیم می‌کند:
۱- رویای صادقه: در خارج محقق می‌شود. این رؤیاها یا صریح هستند یعنی عیناً محقق می‌شوند و یا تمثیلی هستند یعنی نماد یا تمثیلی در خواب دیده می‌شود و آن مورد باید تعبیر شود.
۲- رویای کاذبه: در خارج محقق نمی‌شود. این رؤیاها یا آشفته هستند و غیر قابل تشخیص و تعبیر و یا شیطانی هستند؛ یعنی به ظاهر تعبیر دارد اما در واقع تعبیر ندارد و دعوت شیطانی است.
نیز خواب‌ها به لحاظ کیفیتِ تعبیر به دو قسمند، یا خوب و یا بد هستند. رؤیاهای بد که متعلق به گذشته اند خارج از بحث این کلاس هستند و نباید منتظر تعبیر بود. خواب‌های بد و متعلق به آینده هشداری نسبت حوادث آتی می باشند. به‌طور معمول رؤیاهای بد زود و رؤیاهای خوب دیر اتفاق می افتند. البته ساعات دیدن رویا هم در زمان وقوع آن تأثیر دارد. شاید حکمت این مسئله این باشد که رؤیاهای خوب هرچه دیرتر اتفاق بیفتد، امید و نشاط به همراه دارد و آرام بخش است و خواب بد هر چه زودتر محقق شود فقط ناگواری حادثه انسان را اذیت می‌کند و استرس و اضطراب قبل از وقوع حادثه کمتر وجود دارد و شاید حکمت دیگر برای زود تعبیر شدن خواب‌های بد این باشد که شخص درصدد توبه برآید تا رفع بلا شود. مثال برای تأخیر تعبیر رؤیای خوب، خواب حضرت یوسف در کودکی است که دیدند ۱۱ ستاره و ماه و خورشید به او سجده می‌کنند، این رؤیای خوب بعد از ۴۰ سال تعبیر شد.
نوع نگاه فرد به خوب یا بد بودن تعبیر هم مهم است. مثلاً اشخاصی نزد پیامبر می آمدند و تعبیر رویایشان شهادت بود. برخی آن را از دنیا رفتن و دوری از متعلقات دنیوی می‌دانستند و آن را خواب بد می پنداشتند و برخی با دید معنوی آن را توفیقی در زندگی و بهترین شیوه برای ترک دنیا می‌دانستند.
منبع: بخشی از فایل صوتی پیاده شده از دوره آموزشی تعبیر خوابِ استاد طباطبایی
