آیه سخره برای قبل از خواب

در روایات اسلامی، آیهٔ ۵۴ سورهٔ اعراف به آیه سخره معروف است و به نظر می‌رسد این اصطلاح از کلمهٔ «مسخرات» گرفته شده است که می‌گوید خورشید، ماه و ستارگان در تسخیر امر الهی هستند.

سُخرَة چنان که ابن منظور در لسان العرب آورده، به معنای الضحکة است; یعنی ریشخند کردن، و مسّخّر به پدیده‌ای می گویند که او را به کاری که مایل به انجام دادن آن نیست، وادار کنند. (لسان العرب، ماده سخر). این معنا به معنای اول که ریشخند و ذلیل کردن است، باز می‌گردد و کسی را به کاری که به انجام دادن آن مایل نیست، وادار کردن به معنای ذلیل کردن او است؛ چنان که در همان منبع آمده است:

قال الله تعالی: وَسَخَّر لَک الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دَآئِبَینَ وَسَخَّرَ لَکم اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ ؛ ای ذللهما؛ و [خدا] خوشید و ماه، شب و روز را مسخّر شما گردانید؛ یعنی آن‌ها را ذلیل کرد [و در خدمت شما قرار داد]. [۳۳ ابراهیم]

نام نهادن این آیه [آیه، ۵۴] به دلیل طرح مسألة مسخّر شدن برخی موجودات در آن است.

خداوند متعال در آیهٔ سخره، یعنی آیهٔ ۵۴ سورهٔ اعراف می‌فرماید: پروردگار شما خداوندی است که آسمان‌ها و زمین را در شش روز [شش ایام] آفرید: سپس به تدبیر جهان هستی پرداخت، با پرده تاریک شب، روز را می‌پوشاند و روز به سرعت در حرکت است و شب را طلب می‌کند و خورشید و ماه و ستارگان را آفرید، در حالی که در تسخیر فرمان او هستند، آگاه باشید که آفرینش و تدبیر جهان برای خدا [و تحت فرمان] اوست، پر برکت است خداوندی که پروردگار جهانیان است.

این آیه در واقع جوابی است برای بت پرستان که تصور می‌کردند بت‌ها شفاعتشان خواهند کرد و آیات الهی و انبیاء را تکذیب می‌کردند که قبل از این آیه، به آن اشاره شده است و خداوند می‌خواهد برساند که همهٔ امور جهان و آخرت در زیر سیطره اوست و همه را خداوند مسخر کرده است و اگر شفیعی باید باشد، آن شفیع کسی است که جهان در تسخیر اوست نه بت‌های ساخته دست بشری که هیچ تحرکی ندارند و خداوند برای شخصیت دادن به انسان نعمت‌ها را به او یادآوری می‌کند و یکی از آن نعمت‌ها این است که خورشید، ماه و ستارگان به امر الهی در خدمت انسان‌ها می‌باشند و خداوند این‌ها را مسخر کرده تا به مردم سود برساند. [مکارم شیرازی، ناصر. نمونه، ج ۱۱، ص ۱۷۱].

بنابراین، باید دل‌ها به خدا متوجه شود که اگر بشر خدا را بشناسد، به سلامت و سعادت ابدی می‌رسد و شناخت خدا تفکر در آیات او که در آسمان و زمین پراکنده است، میسر می‌شود.

اوست که آسمان و زمین را آفرید و دانش بشر هرچه فراتر رود، نشانه‌های عظمت و قدرت را بیشتر خواهد دید. اوست که اولین بار هستی را بیافرید و امور آن به گونه‌ای مستمر در دست قدرت خویش قرار داد، اوست صاحب قدرتی گسترده و اوست پدید آورنده رشد دهندهٔ مخلوقات و اوست پروردگار جهانیان.

آثار خواندن آیه سخره

در مورد آثار قرائت این آیات، مطالب زیادی در روایات آمده است؛ از جمله این که قرائت این آیات (هفتاد بار) موجب رفع شرّ شیطان‌های جنّی و انسی می‌شود. [مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۱۶۹؛ من لایحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۲۱، ح ۳۱۳۴؛ جامع الدعوات، ص ۱۹؛ اصول کافی، ج ۱، کتاب الحجة، ص ۲۷۹] روایات این آیه را در صفاء قلب و اطمینان نفس و نفی خواطر و برطرف کردن شک، مؤثر می‌دانند. [بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۷۸، ص ۲۴۱؛ الکافی، ج ۲، ص ۵۳۹].

امام صادق (علیه السلام) در روایتی می‌فرماید: هر کس هنگام خواب آیة الکرسی را (۳ مرتبه) و «آیه شهداللّه» و «آیه سخره» و «آیه سجده» را بخواند، خداوند او را از شرّ شیطان سرکش حفظ می‌کند و بر او ۳۰ فرشته می‌گمارد که خداوند را حمد، تسبیح، تکبیر و تهلیل کنند و برای او طلب مغفرت نمایند تا از خواب برخیزد و ثواب تمام این ذکرها برای او خواهد بود. [بحار الانوار؛ ج ۸۴/۱۸۰].

همچنین خواندن آیه سخره در رکعت ششم از نوافل ظهر، [جواهرالکلام، ۸/۱۷۵ و ۱۸۴؛ زبدة البیان/۱۱۴] بر بالین محتضر (برای راحت جان دادن او)، [جواهرالکلام ۸/۱۸۴] هنگام ترس از ساحر و شیطان، هنگام چموشی حیوان و عدم تمکین آن، [مجمع الفائدة ۲/ ۱۰۷ و ۱۰۸؛ زبدة البیان/ ۱۱۴] هنگام رسیدن حاجی به عرفات، [المهذب ۱/۲۴۷] و هنگام ورود به مسجد، [ذکری الشیعة، ۳/۱۳۵] مستحب است.

امام صادق علیه السلام وقتی به آسمان نگاه می‌کردند، این آیه را می‌خواند: إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأوْلِی الألْبَابِ [آل عمران:۱۹۰] و سپس آیهٔ سخره را می‌خواند. یعنی إِنَّ رَبَّکم اللّه الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ … آیه ۵۴ سورهٔ اعراف و پس از آن دعا می‌کردند. [نوری، حسین. مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۱۴۸، ب ۱۰].

طهارت باطنی و طهارت خیال:

تلاوت این آیه در طهارت باطنی، طهارت خیال اثر دارد

اما طهارت خیال از اعتقادات فاسد است و جولانش در میدان آمال و امانی می‌باشد.

انسان باید مراتب طهارت ظاهری را بگذراند تا به مرتبه باطنی برسد. طهارت باطنی را مراتبی است که از طهارت خیال آغاز می‌گردد و به طهارت روح و سِرّ پایان می‌پذیرد.

مهم‌ترین و مشکل‌ترین مرتبه طهارت و پاکی، مرتبة قوه خیال است. چرا که انسان باید آن را از تخیلات بی خود و سوء ظن‌های بیجا نجات بخشد.

از جمله راه‌های تطهیر قوّهٔ خیال، مداومت در خواندن آیهٔ سخرِه می‌باشد که به قوّهٔ خیال توحّد می‌بخشد. زیرا قوّهٔ خیال بر اساس اصل مجرّدیّتش زود به آن چه که روی آورد، خو می‌کند.

انسان اگر مدّتی با این آیه یا آیاتی مشابه این حشر پیدا کند، خواهد توانست نفس خود را به توحّد بکشاند. در بیانی دیگر متذکر شده‌اند که آیه سخره دستور العمل سائر در برنامهٔ سالکان است و تأثیر آن در صفای قلب و اطمینان نفس و نفی خواطر و ازالهٔ شک و وسواس مؤثر بوده و آدمی را به یقین می‌رساند … (هفتاد مرتبه گفتن این آیات، برای نفوس طالب معارف، موثّر است و اثر آن به صورت یقینی اثبات شده است.) [کتاب شریف «شرح مراتب طهارت»؛ از رسالهٔ وحدت از دیدگاه عارف و حکیم حضرت علاّمه حسن زادهٔ آملی].

مقاله اذکار پیش از خواب را هم بخوانید.

توضیحات بیشتر از آیه سخره در ویکی شیعه.