نقد و ارزیابی دیدگاه‌های تحقیر آمیز ابن سیرین در تعبیر رویای زن

چکیده

اسلام ناب به زن و مرد نگاه یکسان همراه با کرامت و عزت دارد به طوری که زن و مرد در کمالات ذاتی و جنس آفرینش جایگاه مشترک داشته و در کسب کمالات اکتسابی توانمندی‌های یکسانی دارند. ایده اصلی نوشتار حاضر، ضمن تبیین مختصری از جایگاه زن در اسلام ناب، به نقد و بررسی تعابیرِ تحقیر آمیزِ زن از دیدگاه ابن سیرین، می‌پردازد و آن را بر مبنای قرآن و روایات معصومین علیهم السلام نقد می‌کند.

مقدمه

آفریدگار جهان به تکامل و سعادت مرد و زن یکسان توجه نموده و و با کرامت‌ترین انسانها در نزد خود را با تقوی ترین آنان معرفی نموده است و در این راستا فرقی میان زن و مرد نیست. خالق مهربان و پیامبر و اولیائش علیهم السلام گاه به صورت ویژه زن را مورد توجه و عنایت قرار داده اند.
رسول خدا ص فرمودند: یکی از علامات مؤمن این است که به دختران نسبت به پسران مهربانترند.

اِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَ تَعالی عَلَی الاِناثِ اَرَقُّ مِنْهُ عَلَی الذُّکُورِ:. خداوند نسبت به زنان مهربان‌تر است تا مردان.

در روایتی آمده است: اگر می‌خواهید بفهمید محبت خدا چقدر است به زنان نگاه کنید.
چون زمینی‌ترین نمونه محبت الهی در مادر و زن جلوه گر می‌شود. کسرِ کوچکی از محبت الهی در زنان است. خدا زن را خلق کرد که عشق و محبت را از نزدیک ببینید و لمس کنید.

زنی شایسته که گاه در لباس مادر و مربی نقش آفرینی می‌کند، گاه در لباس همسر، نقشِ مجاهدی ایثارگر و محبوب را بازی می‌کند … و در همه اینها بندگیِ زیبای خود را که مظهری از جمال الهی است در مقابلِ معبودش به نمایش می‌گذارد.

رسول خاتم ع در کنار عطر و نماز، زن را نیز محبوب خویش قلمداد کرده است: «حُبِّبَ اِلَیّ مِنْ دُنْیاکُمْ ثَلاثٌ: الطِّیبُ وَالنِّساءُ وَقُرَّةُ عَیْنِی فِی الصَّلاةِ؛ از دنیای شما سه چیز محبوب من است: عطر، زن و نور چشم من در نماز است.»

پیامبر خدا ص از کسانی که این جنس لطیف و با کرامت را خوار و زبون می‌شمارند، به عنوان انسانهایی پست و فرومایه یاد می‌کند و می‌فرماید: «ما اَکْرَمَ النِّساءَ اِلاَّ کَرِیمٌ وَلا اَهانَهُنَّ اِلاَّ لَئِیمٌ؛ زنان را جز کریمان گرامی نمی‌دارند و جز فرومایگان، خوار نمی‌شمرند»

به واقع اگر زن، جایگاه واقعی خود را بشناسد وجود بی‌همتایش را چون دری گرانبها حفظ می‌کند.
و اگر براساس آفرینش و خواست پروردگارش، استعدادهای خویش را شکوفا کند، سرچشمه دهها خیر و برکت خواهد شد.
استعدادهایی که  بسیار درخشان و منحصر به فرد است.
نگه داشتن حریمِ عفاف و حیا که امنیت و آرامش را به دنبال دارد، موجب می‌شود که تمامی استعدادهایش به زیبایی بروز و ظهور پیدا کند و مظهر اسماء و صفات جمال الهی باشد.
حال در این میان هستند انسانهایی که مقام و جایگاه انسانی و الهی زن را پائین آورده و چون ابزاری مادی به او می‌نگرند. زن را مطلقاً مبدأ فتنه گری می‌دانند و خلقتش را فرع بر مردان دانسته و حریمش را می‌شکنند و اینگونه به همه انسانیت خیانت می‌کنند.

وقتی در عقیده و اندیشهٔ اینان تفحص می‌کنیم می‌بینیم، با تأثر از تورات و انجیل تحریف شده (اسرائیلیات)  در مورد زن قضاوت کرده و او را  تحقیر می‌کنند.

در حوزه تعبیر خواب نیز برخی معبربن اسلامی اهل سنت از این تفکر نادرست مستثنی نیستند.
کسانی مثل محمد بن سیرین که نگاهی تحقیر آمیز به زن داشته و این را در تعابیرش به وضوح و  مکرراً مشاهده می‌کنیم که متأثر از همین روایاتی است که امثال ابوهریره و کعب الاحبارِ یهودی نقل کرده و در احادیث اسلامی وارد شده است.

در این مقاله قصد بر این است که به بررسی چند مورد از تعابیر ابن سیرین در مورد زن بپردازیم و آن را به طور خلاصه نقد کنیم.‌

نقد و بررسی تعبیر خواب تحقیر آمیز ابن سیرین در موضوع زن

۱- تعبیر خواب زن به پهلوی چپ در تعبیر خواب ابن سیرین

ابن سیرین می‌گوید: [اگر در خواب دیدید که پهلویِ چپ شما درد می‌کند، در صورتی که در بیداری درد پهلو نداشته باشید، از جانب همسرتان آزردگی پیدا می‌کنید و چنانچه این خواب را یک خانم ببیند، زنی از بستگان شوهرش مثل خواهر شوهر و.. او را می‌آزارد و موجب کدورت خاطرش می‌شود.

اگر دیدید که در خواب پهلوی شما متورم شده خانم شما یک اندوه و ناراحتی پنهانی دارد که فاش نمی‌کند و لذا در عالم واقع جستجو کنید و کدورت او را رفع نمایید.

اگر دیدید که بر پهلوی شما چیزی روئیده مانند زگیل یا غده احتمالاً صاحب فرزند می‌شوید.

اگر ببینی پهلوی چپ تو ورم کرده است، یـعـنـی هم زن و هم «کنیزک» تو حامله می‌شوند.

اگر بیند پوست پهلوی چپ وی جدا شد و بیفتاد، دلیل که مال و عیالش هر دو تلف شوند.

اگر جوانی ببیند که دست بر پهلوی خود نهاده ازدواج می‌کند..]

نقد و بررسی تعبیر خواب زن به پهلوی (چپ)

تعبیر ابن سیرین بر این مبنا متأثر از اعتقاد او به خلقتِ زن از دنده چپ مرد (پهلوی مرد) است، که در کتب روایی اهل سنت وارد شده است.

در نقد این روایات متذکر می‌شویم:
عقیده به خلقت زن (حضرت حوا) از دنده چپ مرد (حضرت آدم) عقیده صحیحی نمی‌باشد بلکه این مطلب در تورات تحریف یافته کنونی آمده است.

در سفر پیدایش در تورات آمده است: خداوند خوابی گران بر آدم مستولی کرد تا بخفت و یکی از دنده‌هایش را گرفت و در جایش پر کرد و خداوند از آن دنده زنی را بنا کرد و…(تورات سفر پیدایش، فصل ۲: آیات ۲۵-۱۵).

در حالیکه اسلام ناب که بر مبنای اعتقاد مکتب اهل بیت علیهم السلام است، به زن و مرد نگاه یکسان، همراه با کرامت و عزت دارد و خلقت آنان را از یک جنس می‌داند.
اما این گونه روایات که بیانگر آفرینش زن یا حوا از عضوی از اعضای آدم است، باعث فرودستیِ زن در جهان بینی اسلامیِ اهل سنت است.

بر مبنای دیدگاه امامیه این روایات با آیات قران، روایات معتبر، عقل سلیم و نیز دست آوردهایِ قطعی علم، مخالف است..
قران در آیه ۷۲/ سوره نحل می‌فرماید: «وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا» «خداوند همسران شما را از جنس شما قرار داد». معنای آن این است که از جنس شما خلق کرد، نه از اعضای بدن شما.

طبق روایتی که از امام باقر علیه السلام در تفسیر عیاشی نقل شده: خلقت حوا از یکی از دنده‌های آدم شدیداً تکذیب شده و تصریح گردیده که حوا از باقی مانده خاک آدم آفریده شده است. (تفسیر نمونه ج ۳ ص ۲۴۵).

زراره به امام صادق ع عرض کرد: افرادی معتقدند پروردگار، حوا را از پایین‌ترین استخوان‌های دنده سمت چپ آدم خلق کرد؟
امام ع در پاسخ فرمودند: «خداوند از این کار، پاک و منزه است. آیا فردی که چنین اعتقادی دارد، بر این پندار است که خداوند، توانایی آن را نداشته تا همسری برای آدم بیافریند که از دنده‌های او نباشد، تا این ابهام برای یاوه گویان ایجاد نشود که آدم با قسمتی از بدن خودش ازدواج کرد؟ این چه باوری است که برخی بدان معتقدند؟ پروردگار، خودش بین ما و ایشان قضاوت کند» (الفقیه ج ۳، ص ۳۷۹، -علل الشرایع ج ۱ ص ۱۷).

بنابراین تعابیر ابن سیرین در مورد زن متأثر و برگرفته از توراتِ تحریف شده است و نگاهی تحقیر آمیز به زن می‌باشد که در مکتب اهل بیت علیهم السلام رد شده است.
تعبیر صحیح پهلو: در تعبیر ناب اسلامی پهلو به کسی یا چیزی تعبیر می‌شود که در عالم واقع حامی و تکیه گاه انسان، اعم از زن و مرد، بوده و او را در زندگی یاری می‌کند.

در روز عاشورا امام حسین ع در هنگام شهادت حضرت ابوالفضل ع فرمودند: الان انکسر ظهری. این هنگام پشت (پهلوی) من شکست.

لذا اگر کسی در خواب ببیند که ناراحتی یا دردی در پشت و پهلوی خود دارد، دال براین است که حامی و پشتیبان رائی صدمه‌ای می‌بیند و او متضرر می‌شود.

در این میان نگاه تحقیر آمیز ابن سیرین به زن در تعابیرش که از اعتقاد او به اسرائیلیات است روشن می‌شود.

۲- تعبیر خواب زن به فتنه در تعبیر خواب ابن سیرین

 [شبی حجاج بن یوسف در خواب دید که دو کنیز از آسمان پایین آمده‌اند و او یکی از آنها را با خود برده و دیگری به آسمان برگشته است.
تعبیر این خواب را از ابن سیرین پرسیدند، او نیز خواب را اینگونه تعبیر نمود که آن دو کنیز، دو فتنه‌اند و حجاج فقط به یکی از آنها خواهد رسید، آن دو فتنه، فتنه «ابن اشعث» و فتنه «ابن مهلب» بود که حجاج به فتنه «ابن اشعث» رسید اما به دیگری نرسید.

 ابن سیرین با استناد به حدیثی منسوب به پیامبر تعبیر کرد که رسول خدا ص فرمود: بعد از رفتنم، هیچ فتنه‌ای را بیشتر از زنان برای مردان نمیابم.]

نقد و بررسی تعبیر خواب زن به فتنه ابن سیرین

فتنه در کلام عرب به معنای ابتلاء و امتحان است و در اصطلاح فتنه به آشوب و غوغای گفته می‌شود که راه گریز از آن سخت و برای برخی محال است.
قران می‌فرماید: وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ. ۲۸: انفال
بدانید که اموال و اولاد شما فتنه و وسیله امتحان شماست.
فتنه به معنای بلا نبوده بلکه به معنای امتحان است، برای اینکه معلوم شود افراد چگونه با این نعمت ها برخورد می‌کنند.

لذا مسئله فتنه بودن زن که در جوامع حدیثی اهل سنت دیده می‌شود و گاه در متون روایی شیعه با آن برخورد می‌کنیم قابل نقد و تبیین است.

اولاً از منظر امامیه انتسابِ قطعی همه این روایات به معصوم با توجه به ارزیابی سند و مبانی کلامی شیعه مردود است و در جایی که این مسئله از معصوم بیان شده به معنای تحقیر و یا شوم بودن زن نیست، بلکه زن زمینه‌ای برای امتحان مرد است و صرفاً به حساسیت تعامل با زنان دلالت دارد که زنان می‌توانند در هر دو جهت مثبت و منفی بر روی مردان تاثیر گذاری بیشتری داشته باشند.

در این راستا مردان ناصالح و یا دنیای مذموم با ظواهر فریبنده‌اش، و به طور کلی هرچه غیر خدا باشد نیز می‌تواند فتنه گر باشد و فتنه گری به معنای اصطلاحی به زنان تعلق ندارد. منحصر کردن تعبیر فتنه به زنان، انحراف از معنی و ناشی از همان نگرش خاص ابن سیرین نسبت به جایگاه پایین زنان است. در نمونه ای که ذکر شد برداشت ابن سیرین از فتنه همان معنای اصطلاحی آن است که زن را به آشوب کردن و غوغا نمودن تعبیر می‌کند.

۳- تعبیر زن به دنیا و خواسته‌های دنیوی از دیدگاه ابن سیرین

 ابن سیرین می‌گوید:
«تعبیر دیدن زن شاد و خندان خواسته‌های دنیوی می‌باشد.

تعبیر دیدن زن خوب و چاق، فراوانی نعمت می‌باشد.
تعبیر دیدن زن زشت و لاغر، قحطی و کمبود می‌باشد .
تعبیر پیرزن، دنیا و کار دنیوی می‌باشد.

اگر ببینی با پیرزن خیلی سال‌خورده‌ای آمیزش کرده‌ای، یـعـنـی به خواسته دنیوی خودت می‌رسی.

اگر ببینی که با پیرزن صحبت می‌کنی به دنیا دل بسته‌ای»

نقد و بررسی تعبیر خواب زن به کالای دنیوی از دیدگاه ابن سیرین

از دیدگاه امامیه زنان در سیر و تکامل روحی و معنوی و داشتن حیات طیب مانند مردان هستند.

قرآن می‌فرماید: مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکرٍ أَوْ أُنْثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاةً طَیبَةً وَ لَنَجْزِینَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یعْمَلُونَ ۹۷/ نحل

هر کس از مرد یا زن که مؤمن باشد و کار شایسته کند، حتماً به زندگی پاک و پسندیده‌ای زنده‌اش می‌داریم و قطعاً مزدشان را نیکوتر از آنچه انجام داده‌اند، پاداش خواهیم داد.

حیات طیبه، آن است که انسان دلی آرام و روحی مؤمن و عملی پاک  داشته باشد، مؤمن به نور خدا می‌بیند، مشمول دعای فرشتگان است، مشمول تاییدات الهی است، این‌گونه افراد خوف و حزنی ندارند.

در روایات آمده است که، مردی خدمت پیامبر اکرم ص آمد و گفت: همسری دارم که چون به خانه می‌آیم به استقبالم می‌شتابد و چون بیرون می‌روم مرا بدرقه می‌کند و چون مرا غصه‌دار می‌بیند می‌پرسد که چه غصه‌ای داری؟ اگر به خاطر روزیت غصه می‌خوری که خدا  آن‌را برای تو به عهده گرفته است و اگر در ارتباط با امور آخرتت غصه می‌خوری خداوند بر غصه‌ات بیفزاید، رسول خدا ص فرمود: «خداوند کارگزارانی دارد و این زن از کارگزاران خداست و نیمی از اجر شهیدان از آن اوست». (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۳، ص ۳۸).

نقش آفرینی زن در زندگی و خانواده بیش از مرد است. زنان در مسیر پر پیچ و خم زندگی، نقش‌های متعددی همچون نقش دختری، همسری، مادری و غیره را بر عهده دارند که برترین آن‌ها مادری است.

با توجه به آیات و روایات معتبر، زنانِ شایسته، کارگزاران الهی هستند و در ارتقای امور معنوی و اخلاقی خانواده، خصوصاً برای همسرانِ خود نقش به سزایی دارند.

دیدن زن در خواب با توجه به ویژگی های اخلاقی و معنویِ او، می‌تواند نوید بخش  زندگی معنوی و آرام و شادی باشد که روزی و قسمت رائی می‌شود، علاوه بر این که به واسطه وجودِ شریفش که محبوب خداست، رزق مادی نیز نصیب همسرش می‌شود.

البته رویایِ زنِ ناصالح و عشق ورزیدن به او می‌تواند دلیلی بر حب غیر خدا باشد و به دنیای مذموم تعبیر شود. همانگونه که رویای مردِ ناصالح تعبیر خوبی ندارد.

ارزش پیرزن و زن سال‌خورده در روایات:

در روایات معتبر با تکریم ویژه‌ای از شخص سالمند و پیر یاد می‌شود.

حضرت امیرالمومنین ع در کلام قصار ۸۷ در باب پیری می‌فرماید:
«رَأْی الشَّیخِ أَحَبُّ إِلَی مِنْ جَلَدِ الْغُلَامِ وَ رُوِی مِنْ مَشْهَدِ الْغُلَامِ» رأی و تدبیر پیر نزد من بهتر از چالاکی جوان است.
که منظور پیر تجربه دیده، ورزیده کارآزموده، مدیر و مدبّر، که راهنمای دیگران است.

لذا رویای دیدن پیرزن صالح و نورانی در خواب می‌تواند دال بر این باشد که در عالم واقع کسی که دارای تعقل و خردورزی و تجربه‌ای ارزشمند است بر سر راه رائی قرار می‌گیرد و او را در امری که متحیر است راهنمایی می‌کند.

امام علی (ع) درباره مقام سالمندان فرموده‌اند: وقارِ پیری، نزد من دوست داشتنی‌تر از نشاط جوانی است.

پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند:

• احترام به سالمندانِ امتِ من، احترام به من است.‌
• وجود پیرانِ سالخورده بین شما باعث افزایش رحمت و لطف پروردگار و گسترش نعمت‌های الهی بر شماست.
• احترام گذاشتن به مسلمان مو سفید و سالخورده از جمله تجلیل خداست و از ما نیست کسی که بزرگسال ما را احترام نکند و به خردسال ما مهربانی نکند.
• یک پیر در میان اصل و خانواده خود چون پیامبری در میان امت خویش است.

با استناد به این روایات شریف، تعبیر خواب زن پیر با توجه به جوانب رؤیا، می‌تواند دلالت بر جلب رحمت الهی و گسترش نعمت‌های خداوند در زندگی باشد. و رائی به تکیه گاهی عاقل و مدبر در زندگی دست می یابد. اینجا نیز جایگاه زن پیرِ شایسته و با ایمان معنا می‌یابد.

البته با توجه به حالات رائی و حالات  پیرزن یا پیرمرد در خواب و با تکیه بر آیات و روایاتِ معتبر، رؤیا تعبیر می‌شود.

مثلاً اگر کسی پیرزنی با چهره سیاه و کبود در خواب ببیند، با توجه به روایتی از امام علی ع تعبیرش به دنیای مذموم است.

همانطور که در کتاب معراج‌السعادة درباره دنیا نقل شده است که: در روز قیامت دنیا را به شکل پیرزنی کبود روی، ازرق چشم(چشم آبی)، گراز دندان، کریه منظر و قبیح رخسار برای مردم مجسم می‌کنند و می‌پرسند: آیا این پیرزن را می‌شناسید؟
می‌گویند: نعوذ بالله که ما او را بشناسیم!
خطاب می‌رسد: این همان دنیایی است که به آن تفاخر می‌کردید، به واسطه آن با یکدیگر حسادت می‌ورزیدید، دشمنی می‌کردید، قطع رحم می‌کردید و بسیاری از گناهان دیگر را مرتکب می‌شدید.

نتیجه این که اگر به طور مطلق پیرزن به دنیا دوستی و دنیا طلبی تعبیر شود، همانطور که ابن سیرین معتقد است، تعبیری تحقیر آمیز و اشتباه است.

نگاه دنیوی ابن سیرین به ازدواج:

نکته دیگری که در نقد دیدگاه ابن سیرین درباره رویای زن می‌توان گفت، بحث ازدواج و نقش معنوی و محوری زن در زندگی است.

رسول خدا ص می‌فرماید: من تزوج احرز نصف دینه فلیتق الله فی النصف الاخر. هر کس ازدواج کند نصف ایمان خود را حفظ کرده است پس باید جهت حفظ نصف دیگر آن تقوای الهی پیشه کند. (نور الثقلین، ج ۳، ص ۵۹۶).

در ثمرات پیوند با زن، خدا آرامش را که امری روحی و معنوی است نصیب مردان می‌کند. «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً …» روم: ۱۹
از نشانه‌های خدا این است که از جنس خودتان برای شما همسرانی را آفرید تا در کنار آن‌ها آرامش بیابید.».

بدین ترتیب نگاه به زن در مکتب تشیع و امامیه نگاهی ارزشی و معنوی بوده، چرا که از باب نمونه کسی که ازدواج کند نصف دینش را به دست می‌آورد و برای نصف دیگر تقوای الهی پیشه کند (و در روایت بیان نشده است که نصف دنیایش را کسب می‌کند). پیوند با زن آرامش و طمانینه  به دنبال دارد که همان رزق معنوی است.

البته باید گفت که خداوند مهربان به واسطه وجود مبارکِ زن در زندگی، برکتِ مادی هم به مردان عطا می‌کند.

ولی وقتی در مسیحیت به کتاب مقدس در بخش عهد جدید رجوع می‌کنیم می‌بینیم که پولس زن را مظهر دنیا می‌داند و به استناد سخنان او اگر کشیشی ازدواج کند از ارتقاء رتبه و رسیدن به مراتب بالاتر محروم می‌شود.
به صورت معمول کسی که در علوم دینیِ مسیحیت کاتولیک وارد می‌شود مراتب ذیل را به ترتیب: شبان، کشیش، اسقف، اسقف‌اعظم، کاردینال، پاپ، طی می‌کند. حال اگر فردی در هریک از این مراتب باشد و ازدواج کند از ارتقاء به  رتبه بعد محروم می‌شود و نمی‌تواند به مراتب بالا برود، چرا که او فردی دنیا پرست شده و با ازدواج، به دنیا رو آورده و دیگر نمی‌تواند برای آخرتِ مردم، الگوی خوبی باشد. زیرا از نگرش مسیحیت، زن مظهر دنیاست و گرایش به زن ولو با امر مقدس ازدواج، گرایش به دنیاپرستی است. به همین دلیل کشیش متاهل دنیا پرست شده و از ارتقاء رتبه و جایگاه روحانی وی ممانعت می‌کنند. از شرایطِ رهبرِ دینی بودن، رهبانیت است و ازدواج و زن، مظهر دنیا گرایی و دنیا طلبی است.
این طرز تفکر مسیحی که به فرهنگ اسرائیلیات شناخته می‌شود بارها توسط رسول خدا حضرت محمد ص و ائمه معصومین ع رد شده است اما روایات اسرائیلیات از تورات و … به واسطه کسانی همچون کعب الاحبار و ابوهریره به صحاح و منابع روایی اهل سنت راه یافته است.
متاسفانه ابن سیرین نیز متأثر از همین عقاید باطل بوده و در تعبیر خواب های او اثر گذار و مشهود است. او در تعبیر خواب هایش ارزش زن را در حد کالایی صرفا مادی و دنیوی آورده و با دیدی تحقیر آمیز، به طور مطلب مشاهده رویای زن را به اقبال و ادبار دنیا تعبیر می‌کند.

۴- تعبیر خواب موش به زن در تعبیر خواب ابن سیرین

ابن سیرین می‌گوید: [موش زنی به ظاهر مستوره اما در باطن مُفسده است.
اگر رائی موشی ببیند با چنین زنی سر و کار پیدا می‌کند و اگر این موش در خانه خودش باشد نوشته‌اند زنی با این پلیدی‌ها در خانه‌اش هست یا حضور پیدا خواهد کرد.

اگر سوراخ موشی ببینید مالی از شما برده می‌شود که می‌دانید چه کسی برده ولی نمی‌توانید ثابت کنید که او ربوده و سارقِ مال شما یک زنِ خائن است.

اگر موش در اتاق شما باشد زنی دزد اهل خانه شماست که نباید به او اعتماد داشته باشید.
اگر در خواب موش از پاچه شلوار شما افتاد و گریخت و رفت، زنی فاسد و فاجر را از خود می رانید و دور می‌کنید.]

نقد و بررسی تعبیر رویای موش به زن از دیدگاه ابن سیرین

موش، هر فرد فاسقی است:

در روایات اسلامی در مذمت موش آمده است:

الإمام الصادق علیه السلام: یقتَلُ فِی الحَرَمِ والإِحرامِ: الأَفعی، والأَسوَدُ الغَدِرُ، وکلُّ حَیةِ سَوءٍ، والعَقرَبُ، والفَأرَةُ وهِی الفُوَیسِقَةُ. ویرجَمُ الغُرابُ والحَدَأَةُ رَجمًا، فَإِن عَرَضَ لَک لُصوصٌ اِمتَنَعتَ مِنهُم.

امام صادق علیه السلام: در حرم و در حال احرام چند حیوان کشته می‌شود: افعی، مارِ بد و خطرناک، عقرب و موش که فاسق است. کلاغ و زاغ هم با سنگ، رانده می‌شود. اگر دزدان متعرض تو شوند، دفاع کن. (الکافی: ۴ / ۳۶۳/ ۳ عن الحلبی.)

موش هر فرد منافقی است:

در فرهنگ اسلامی شخص منافق را نیز به موش تشبیه کرده‌اند:
نفاق، در لغت راه زیرزمینی و پنهانی است به همین جهت در زبان عرب به تونل، نَفَق می گویند، یعنی راهی که پنهان است و ورودی و خروجی دارد. از این رو به یربوع (موش صحرایی) که در زیر زمین کانال می زند و از یک در وارد می‌شود و چنان چه خطری او را تهدید کرد از در نامرئی دیگری فرار می‌کند نافقاء می گویند. (مفردات راغب، واژه نفق).

 لذا منافق از آن جهت که به نامِ اسلام وارد امت اسلامی می‌شود و در مواقع لزوم خود را مسلمان جا می‌زند و در زمان دیگر از اسلام خارج می‌شود، به این نام نامیده شده است. این که قرآن «منافق» را فاسق نامیده است با عنایت به همین نکته‌ای است که به آن اشاره شد. تعبیر قرآن این است که: «إِنَّ الْمُنَافِقِينَ هُمُ الْفَاسِقُونَ. توبه: ۶۷ به‌درستی که منافقان همان فاسقان هستند.

با این بیان روشن می‌شود که محمد بن سیرین‌ زن را به طور مطلق دارای صفتی منافق گونه و دو رو و ریا کار و فاسق می‌داند، چرا که خواب موش را مطلقاً به زن تعبیر کرده است، در صورتی که نفاق و دورویی مثل سایر ویژگیها هم مردان وهم زنان فاسق را شامل می‌شود.
تعبیر صحیح: بنا بر این اگر کسی در خواب موشی ببیند با توجه به حواشی رؤیا و حالات رائی، در عالم‌ واقع باید دقت کند و از افراد منافق گونه با درایت فاصله بگیرد، نه اینکه ضرورتاً تعبیر دیدن موش در هر وضعیت و موقعیت، مطلقا زنی فاسق است که مال و اموال رائی را می‌دزدد، دروغ می‌گوید و به او خیانت می‌کند. بلکه شاید مردی فاسق و منافق باشد که رائی را تهدید می‌کند.

نتیجه گیری

این پژوهش به منظور تبیین و نقد تعابیر ابن سیرین در مورد زن، در کتابی که با نام‌های «کتاب تعبیر خواب ابن سیرین»،«کتاب تعبیر خواب کامل ابن سیرین»، «کتاب تعبیر خواب جامع ابن سیرین»، «کتاب کلیات تعبیر خواب ابن سیرین»،‌«کتاب کلیات تعبیر خواب ابوالفضل حبیش بن ابراهیم تفلیسی»، و .. همگی منتسب به ابوبکر محمد بن سیرین توسط ناشران مختلف در شمارگان بالا چاپ و توزیع می‌شود، چهار نمونه از تعبیرهای ابن سیرین را مورد نقد و ارزیابی قرار داد.

با مواردی از دیدگاه‌های ابن سیرین و نگاه تحقیر آمیزش نسبت به زن که برگرفته از اسرائیلیات است، آشنا شدیم.

باید گفت که شخصیت ابن سیرین با آنچه در بین مردم معرفی و مشهور شده، کاملاً متضاد است.

ابن سیرین از سنی‌های ناصبی بوده و با اهل بیت علیهم السلام به شدت دشمنی می‌کرده است.
وقتی با وقایعی مثل جریانِ کربلا و احتراقِ خانه کعبه که توسط یزید بن معاویه و کشتار شیعیان توسط حجاج بن یوسف ثقفی لعنت الله علیهم، روبه رو شد یا سکوت نموده و یا فتوا به نفع حاکم ظالم داده است.
مبنی بر اینکه اعتراض به حاکم اسلامی، خروج بر او بوده و آن را حرام دانسته و عقیده داشت کسی که حجاج را لعنت کند گناه عظیمی برای او نوشته می‌شود. (حلیه الاولیا، ج ۲، ص ۳۰۶)

ماجرای تقوای ابوبکر محمد بن سیرین به عنوان شاگرد بزاز در برخورد با زنی که او را دعوت به حرام نمود نیز ساختگی است.
قصه تقوای ابن سیرین  فقط در کتاب «الکنی و الالقاب»، ج ۱، ص ۳۷۱، بیان شده و این داستان دروغین سند دیگری ندارد.

مواردی که در این مقاله ذکر شد شاهدی بر این مطلب است، که دیدگاه‌های تحقیر آمیز  او به زن  متأثر از اسرائیلیات‌ بوده و در تعابیرش مشهود است.

ولی به صورت مجمل تبیین شد  که زن در مکتب اهل بیت ع از چه جایگاه و مقام والایی برخوردار است.

اکنون این سوال مطرح می‌شود که با توجه به دیدگاه‌های ابن سیرین،‌ آیا باز هم سزاوار است که شیعیان و مسلمانان در تعبیرِ رویاهایشان به چنین شخصی رجوع کنند؟

رؤیا که جایگاه ویژه‌ای در زندگی انسان دارد، گاه از باب تنذیر و گاه تبشیر هدایت گر است. گاه خدا انسان را به واسطه رؤیا به خیری رهنمون می‌کند یا از شری باز می‌دارد. رؤیا و تعبیر آن نقش مهم و تأثیرگذاری در زندگی انسان دارد. اگر بر مبنای صحیح و مستند به  قرآن و روایات معتبر نباشد، یا معبرش انسان صالح و آگاهی نباشد، انسان از فیوضات آن محروم شده و به بیراهه می‌رود و گاه لطماتش غیر قابل جبران است.

منابع:

۱- ابو احمد، محمد بن علی بن بابویه قمی، شیخ صدوق، الفقیه، ج ۱، ص ۱۷

۲- ناصر مکارم شیرازی و گروه نویسندگان، تفسیر نمونه، ج ۳، ص ۲۴۵

۳- شیخ صدوق، من لا بحضره الفقیه، مصحح غفاری، علی اکبر، ج ۳، ص ۳۸۹

۴- ملا احمد نراقی، معراج السعاده.

۵- عبدعلی بن جمعه حویزی، تفسیر نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۹۶

۶- محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ۳/ ۳۶۳/۴، عن الحلبی

۷- حسین بن محمد، راغب اصفهانی، مفردات، واژه نفق.

۸- ابو نعیم اصفهانی، احمد، حلیه الاولیاء، ج ۲، ص ۳۷۱

۹- تورات، سفر پیدایش، ب ۲/ ۲۵- ۱۵

نویسنده: سیده زهرا هاشمی

منبع: پایگاه تعبیر خواب ناب.